سایت رسمی عباد الرحمن

یکی از شبهاتی که با جلب شدن توجه ها به بورس مطرح شده این است که بورس قمار است و ما در این ادامه به بررسی فقهی قمار بودن بورس می پردازیم. اول از همه لازم است معنای قمار روشن شود تا در مورد قمار بودن بورس بتوانیم قضاوت کنیم.

قمار به خطر انداخت پول به امید کسب منفعت در جایی است که این امید بر پایه بخت و شانس و تصادف و اتفاقات غیر مطمئن استوار باشد و ریسک کردن به خودی خود ضرورتی نداشته باشد.

قمار در حقیقت یک بازی ستیزه جویانه است که دو طرف به خاطر استفاده انحصاری با یکدیگر انجام می دهند و اصلاً حسن نیت در آن مطرح نیست. هر طرف به تصور اینکه بخت و شانس با او یاری خواهد کرد و برنده خواهد شد اقدام به عمل قمار می نماید و اگر بداند برنده نخواهد شد هرگز آن عمل را انجام نخواهد داد.

در قمار بازی همواره یک طرف بازنده وجود دارد و طرفین خود را در معرض خطر از دست رفتن مال قرار می دهند این عمل در عرف جامعه کاری مذموم و ناپسند است.

در قمار طرفین بازی رهن و گرو می گذارند(سعیدی، ابوحبیب، ص 309) و یک نوع شرط بندی صورت می گیرد. از نظر تحلیلی قمار و شرط بندی از آنجا که بر اصول تجاری داد و ستد مشروع مبتنی نیست و با نظم اجتماعی مخالف است، باطل و نامشروع شناخته شده است و لذا هیچ تعهدی از آن ناشی نمی شود، از این رو ماده 654 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران می گوید: "قمار و شرط بندی باطل و دعاوی راجع به آن مسموع نخواهد بود. همین حکم در مورد کلیه تعهداتی که از قمار تولید شده باشد جاری است."

قرآن مجید ما را صراحتاً از شرط بندی و قمار بازی منع کرده است و این مطلب در آیات متعددی ذکر شده است که از آن به “ المیسر” یاد شده است. خداوند تبارک تعالی می فرماید:

"یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر من نفعهما..."[12]

همچنین در آیه دیگری می فرماید: "یا ایها الذین آمنوا ان الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوا لعلکم تفلحون"[13]

با توجه به توضیحات فوق، وجوه تمایز بورس و قمار  به شرح زیر است:

1. قمار بازی یک نوع بازی باجمع صفر است یعنی یک طرف بازنده است و طرف دیگر به همان اندازه سود می برد در حالیکه در بورس در بازار سهام اینگونه نیست.
2. در قمار بازی طرفین رهن و گرومی گذارند درحالیکه دربورس دربازارسهام گروی وجود ندارد و شرط بندی صورت نمی گیرد.
3. قمار وشرط بندی مبتنی بر عمل نامشروع است و در قالب معاملات مشروع اسلامی قرار نمی گیرد در حالیکه بورس در بازار سهام یک معامله در قالب بیع صورت می گیرد و بکلی با قمار بازی متفاوت است.

براین اساس اگر بورس بازی مبتنی بر بخت و شانس نیز صورت گیرد بدلیل اینکه سایر شرایط قمار بازی را دارا نمی باشد نمی تواند در قالب قمار بازی قرار گیرد و بنابراین بورس بازی در چارچوب معامله قماری قرار نمی گیرد.

نکته مهم پایانی

بالا و پایین رفتن قیمت ها در بورس بر اساس سود دهی شرکت ها و شرایط داخلی و خارجی و روانشناسی عمومی شکل می گیرد که متخصصین در بورس با تحلیل های تکنیکال و بنیادین به تشخیص بالا و پایین رفتن قیمت ها می پردازند و بیشترین سودها را می برند. این متخصصین می دانند که کدام سهم، گران خرید و فروش می شود و کدام سهم ارزان است لذا سهام ارزان را می خرند و منتظر رسیدن به بالاترین قیمت خرید آن می مانند و سهم گران را حتی با سود دهی آن در کوتاه مدت نمی خرند چون هر لحظه ممکن است خریداران به این نتیجه برسند که این سهم با این قیمت نمی ارزد و به شدت ضرر می کنند. این ضرر نه به خاطر این است کلاهبرداری صورت گرفته بلکه به خاطر خرید های هیجانی و بدون تخصص است. البته در همه جا دزدی و فساد وجود دارد و اینها ضرری به اصل بورس نمی زند و متخصصین متوجه جو سازی ها، شایعات و تبانی ها هستند و وارد چنین فضاهایی نمی شوند لذا داشتن تبحر یا استفاده از مشاوران در بورس بسیار لازم است.

 منبع:

پایگاه اطلاع رسانی حوزه