سایت رسمی عباد الرحمن

تنبیه هفتم: اصل مثبت

استصحاب لوازم شرعیه با واسطه در استصحاب موضوعی را اصل مثبت می نامند.

توضیح:

استصحاب:

• در حکم شرعی جاری  شود(انشاء حکم مماثل): مثلا یقین به وجوب نماز جمعه یاطهارت ثوب داشتم الان شک دارم استصحاب جاری می شود
• در موضوعی که دارای حکم شرعی است جاری شود ( انشاء حکمی که مماثل حکم مستصحب است) : مثلا یقین به عدالت زید داشتم الان تردید دارم: استصحاب عدالت

در صورتی که مستصحب حکمی از احکام شرعیه باشد همه اثار شرعی و عقلی و عادی مترتب می شود مثلا پس از آنکه به دنبال شک در وجوب نماز جمعه آنرا استصحاب کردیم از نظر عقلی موافقتش واجب و به دنبالش ثواب مترتب می شود و در ترکش عقاب است و مخالفتش حرام است.

موضوعی که استصحاب می شود ممکن است اثر شرعی بلاواسطه داشته باشد مثل اینکه پس از شک در حیات زید، حیات زید را استصحاب کرده و احکام شرعیه ای مانند حرمت ازدواج زوجه اش و حرمت تقسیم اموال بر آن مترتب می کنیم.

موضوعی که استصحاب می شود ممکن است اثر شرعی با واسطه داشته باشد:

1. ممکن است واسطه خودش یک اثر شرعی باشد: مثلا با استصحاب حیات زید برای ترتب وجوب صدقه ای که بر وجوب نفقه زوجه زید مترتب میشود.

2. ممکن است واسطه خودش یک لازم عادی باشد: مثلا استصحاب حیات زید برای اثبات انبات لحیه برای ترتب وجود صدقه ای که برای انبات بحیه مترتب بوده

3. ممکن است واسطه خودش یک لازم عقلی باشد: مثلا استصحاب حیات زید برا اثبات اشغال مکان توسط زید برای ترتب وجوب صدقه ای که بر تحیز زید مترتب بوده

در استصحاب و اصول عملیه دیگر مانند برائت و اصاله الطهاره و اصاله الصحه و ... اصل مثبت را حجت نمی دانیم (اگر استصحاب موضوعی جاری کردیم فقط آثار شرعیه بلا واسطه اش را مترتب می کنیم و در سه قسم مذکور، استصحاب جاری نمی شود.)

اما در امارات و طرق مثل بینه و خبر واحد ثقه که در صدد کشف از واقع هستند وقتی بر مودا واقع شدند آن مودای اماره به منزله واقع است و همانگونه که اگر علم به واقع داشته باشیم تمام ملزومات و لوازم را مترتب می کنیم پس از قیام اماره نیز ملزومات و لوازم مودی را مترتب می کنیم.

مثلا اگر ضوء ( نور ) را به عنوان چیزی در نظر بگیریم ملزومش جسم خورشید، لازمش نفوذ نور، ملازم حرارت است ( اطراف مودی)

اطراف مستصحب (ملازمات و لوازم و ملزومات) در صورتی که اصل، مثبت باشد مترتب نمی شود. بنابرین در امارات و طرق مثبتات نیز حجت است به خلاف اصول عملیه که مثبتاتش حجت نیست جز در دو مورد.