سایت رسمی عباد الرحمن

در تلخیص مکاسب شیخ انصاری به قسمت تلخیص مکاسب محرمه رسیدیم. شیخ انصاری بعد از بیان مقدمه، مکاسب محرمه را به پنج نوع تقیسم می کند و با خاتمه بحث را به پایان می رسانند.

و ینبغی أوّلاً التیمّن بذکر بعض الأخبار الواردة علی سبیل الضابطة للمکاسب

قبل از وارد شدن در بحث مکاسب محرمه، شیخ انصاری چند روایت را تیمنا و تبرکا ذکر می کند که این روایات ضابطه کلی مکاسب را از حیث حلال و حرام و... مشخص می کنند و بعدا در مطالب آینده مکاسب هم از آنها استفاده خواهد کرد. سپس وارد بحث مکاسب محرمه می شود و کسب های حرام را به پنج نوع تقسیم می کند که عبارتند از:

النوع الأوّل الاکتساب بالأعیان النجسة عدا ما استثنی

اولین نوع از مکاسب محرمه کسب درآمد بوسیله عین نجس مثل بول و خون و خمر و... به غیر از آنچه که استثنا شده است.

النوع الثانی ممّا یحرم التکسّب به ما یحرم لتحریم ما یقصد به

نوع دوم از چیزهایی که کسب درآمد از آنها حرام است کسب درآمد از چیزی است که به دلیل حرام بودن قصدی که بوسیله آن شیء انجام می شود حرام شده است( اکتساب به  وسیله عملی که منجر به فعل حرام می شود). مثل کسب در آمد با ساختن بت که به دلیل حرام بودن پرستش بت(قصد حرام می کنند با بت و منجر به عبادت باطل می شود) ، کسب درآمد با ساختن بت هم حرام است.

النوع الثالث ممّا یحرم الاکتساب به ما لا منفعةَ فیه محلّلةً معتدّاً بها عند العقلاء

نوع سوم از چیزهایی که کسب درآمد با آنها حرام است کسب در آمد با چیزی هست که منفعت حلالی که عقلا به آن توجه کنند را ندارد. 

نکته مهم: حرمت این قسم از معاملات حرمت وضعی است و فقط دلالت بر فساد معامله و عدم تملک ثمن دارد و مانند بیع خمر و خنزیر نیست که هم حرمت تکلیفی داشته باشد و هم حرمت وضعی.

النوع الرابع ما یَحرم الاکتساب به لکونه عملاً محرَّماً فی نفسه

نوع چهارم از اکتساب حرام: آن عملی که حرام است اکتساب به وسیله آن چون عملی است که فی نفسه حرام است و حرمت این عمل ربطی به معامله آن ندارد.

در این قسمت در دو مورد صحبت می شود:

اول: بیان اعمالی که حرمت آن ثابت است یا گفته شده این اعمال حرام است.

دوم: حکم اجاره بر عمل حرام وضعا و تکلیفا.

مانند سحر که حرام است و چون خودش حرام است پول گرفتن بابت اینکه اجیر شویم تا سحر انجام دهیم هم حرام می شود.

نکته: گر چه افراد این نوع از اکتساب حرام، تمام اعمال حرامی که قابلیت مقابله مال به واسطه انها در اجاره و جعاله و ... وجود دارد است لکن عادت فقها این است که بسیاری از آن اعمال حرامی که شانیت دارند به وسیله آنها اکتساب  شود و بعضی دیگر اعمال که اکتساب بوسیله آن متعارف نیست مثل غیبت و کذب را ذکر می کنند.

نکته:موضوعات این قسمت به ترتیب حروف الفبا است.

النوع الخامس ممّا یحرم التکسّب به حرمة التکسب بالواجبات 

آخرین نوع از انواع اکتساب حرام هم کسب درآمد با انجام واجبات است.

خاتمه:

در پایان مکاسب محرمه، کسب های حرامی که در انواع قبل قرار نمی گرفت را بیان می کند و بعد از تمام کردن این بحث وارد بحث بعدی که کتاب البیع هست می شوند.

مطالب مرتبط:

تلخیص مکاسب شیخ انصاری

تلخیص مکاسب

منابع:

کتاب المکاسب چاپ مجمع الفکر الاسلامی

کتاب المکاسب مرحوم کلانتر

المواهب فی تحریر الاحکام المکاسب آیت الله جعفر سبحانی تبریزی